Śmierć bliskiej osoby jest niewątpliwie wydarzeniem smutnym i przygnębiającym. Wywołuje wiele emocji również nie tylko z powodu samego faktu odejścia, ale i z konieczności wszczęcia postępowania spadkowego, które w niektórych przypadkach może być niezwykle nerwowe i przepełnione różnego typu emocjami. Jedną z opcji jest postępowanie sądowe u notariusza, co jednak wymaga m.in. jednoczesnego stawienia się wszystkich spadkobierców. Jeśli nie stanowi to dla nas problemu i wszyscy się porozumieli i mogą się równocześnie stawić, całość trwa stosunkowo krótko. Jeśli jednak nie ma zgody lub możliwości stawienia się wszystkich spadkobierców, rozwiązaniem staje się postępowanie spadkowe w sądzie. Co należy wiedzieć o obu tych formach i w jakich sytuacjach trzeba na nie postawić?
Postępowanie spadkowe w sądzie – co powinniśmy o nim wiedzieć?
Na początku zacznijmy od tego, jak wygląda postępowanie spadkowe w sądzie. Przede wszystkim ma ono miejsce wtedy, gdy nie jesteśmy w stanie załatwić tej sprawy u notariusza. Najczęstszą przyczyną jest brak porozumienia pomiędzy spadkobiercami, co sprawia, że zamiast polubownego podzielenia majątku po osobie zmarłej, staje się konieczne sięgnięcie po pomoc do organów państwowych. Jak wygląda takie postępowanie spadkowe? Ile trwa i co, jeśli nie chcemy w nim uczestniczyć?
Podział spadku przez sąd
W przypadku postępowania sądowego podział spadku może zostać przeprowadzony na 3 sposoby:
- Sprzedaż majątku i równy podział gotówki – sąd może zdecydować o sprzedaży wszystkich przekazanych w spadku nieruchomości i rzeczy zmarłego. Pieniądze pozyskane w ten sposób są równo dzielone pomiędzy spadkobiercami.
- Równy podział – majątek spadkowy jest dzielony na równe części pomiędzy spadkobierców. Jeśli są tu obecne nierówne elementy np. nieruchomości, gotówka oraz przedmioty, sąd nakłada obowiązek wzajemnego się spłacenia. Np. osoba otrzymująca wartościowe mieszkanie musi spłacić kogoś, kto otrzymał mniej wartościowe przedmioty.
- Spłacenie spadkobierców – podobne do poprzedniego sposobu. Tu jednak całość otrzymuje jedna osoba i ona musi spłacić wszystkich pozostałych spadkobierców. Może mieć to miejsce np. jeśli w spadku jest jedno mieszkanie lub dom i mało wartościowe rzeczy.
Postępowanie spadkowe – ile trwa w sądzie?
Wiele osób zastanawia się nad tym, czy można szybko przeprowadzić postępowanie spadkowe. Ile trwa w sądzie? Wskazuje się, że zazwyczaj trwa ono nawet kilka tygodni. Jedynie w nielicznych, szczególnie korzystnych przypadkach będzie ono trwało kilka tygodni. Postępowanie spadkowe w sądzie wymaga bowiem przesłuchania wszystkich spadkobierców, a także ustalenia, jaki sposób podziału będzie najlepszy. Co do zasady trwa ono dłużej, jeśli jest to np. postępowanie spadkowe po śmierci ojca i jest kilkoro dzieci do podziału.
Postępowanie spadkowe w sądzie – jak szybko sprzedać otrzymane mieszkanie?
Może się zdarzyć tak, że sąd postanowi przyznać mieszkanie jednej osobie i będziesz nią właśnie ty. Oznacza to konieczność spłaty pozostałych spadkobierców. Jeśli otrzymałeś mieszkanie, którego nie potrzebujesz, najprostszym rozwiązaniem jest jego sprzedaż i podział otrzymanej gotówki. Taki proces jednak może się ciągnąć miesiącami. Jeśli jednak zależy Ci na szybkim przeprowadzeniu całej procedury, najlepiej będzie skontaktować się z profesjonalnym biurem nieruchomości online, które zagwarantuje błyskawiczne załatwienie wszelkich formalności.
Postępowanie spadkowe u notariusza
Inną sytuacją jest taka, w której chcemy przeprowadzić postępowanie spadkowe u notariusza. Mamy możliwość, aby wszyscy spadkobiercy zgodnie pojawili się w biurze notariusza. Skorzystanie z usług u notariusza może się odbyć zarówno wtedy, gdy toczymy postępowanie spadkowe po śmierci ojca, jak i wtedy, gdy jest to postępowanie spadkowe po śmierci męża. Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, w którym:
- Określa krąg spadkobierców ustawowych oraz testamentowych;
- Określa osobę spadkodawcy;
- Zawiera tytuł dziedziczenia;
- Określa stopień udziałów poszczególnych spadkobierców.
Następnie postępowanie spadkowe u notariusza wymaga, aby przeprowadzić rejestrację aktu poświadczenia dziedziczenia w elektronicznym Rejestrze Spadkowym. Obowiązek ten spoczywa na notariuszu i na tym etapie nie ma obowiązku, aby uczestniczyli przy tym spadkobiercy. Jednocześnie ta rejestracja powinna przebiec natychmiast po sporządzeniu powyższego aktu. Rejestr Spadkowy zawiera:
- Niezbędne informacje związane ze spadkiem;
- Datę i sporządzenia wszystkich dokumentów poprzedzających sam rejestr;
- Dane notariusza i jego kancelarii;
- Dane spadkodawcy;
- Akt zgonu spadkodawcy.
Postępowanie spadkowe u notariusza – koszty
Istotną kwestią jest to, ile wyniesie nas postępowanie spadkowe u notariusza. Koszty takiego działania są zależne od tego, o jakim dokumencie mówimy. Przykładowo za protokół dziedziczenia zapłacimy 100 złotych, a za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia już tylko 50 złotych. Stawki te zostały ograniczone prawnie w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. Notariusz ma również prawo doliczyć do końcowej ceny wynagrodzenie wynikające z innych działań, których wymaga postępowanie spadkowe u notariusza. Koszty w takiej sytuacji wzrastają. Mowa tu o m.in. otwarciu i ogłoszeniu testamentu oraz o wpisach aktu notarialnego. Kwoty te będą zwiększone o obowiązujący podatek VAT. Warto przy tym pamiętać, że jeśli sprzedamy otrzymane w spadku mieszkanie i zrobimy to poprzez biuro nieruchomości online, nie będziemy ponosić dodatkowych kosztów. Na tym etapie to właśnie biuro nieruchomości zajmie się uiszczeniem stosownych opłat.
Postępowanie spadkowe po śmierci ojca
Również i w tej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie odpowiedniej procedury związanej z dziedziczeniem. Obowiązuje ono w szczególności wtedy, gdy jest kilkoro dzieci oraz wciąż żyje matka. W sytuacji postępowanie spadkowe po śmierci ojca opiera się na przepisach kodeksu cywilnego, a dokładnie na art. 931. W nim otrzymujemy informacje o tym, że głównymi spadkobiercami są dzieci spadkodawcy oraz małżonek. Przepisy wskazują również na to, że podział części jest równy z jednym zastrzeżeniem: małżonkowi przypada co najmniej jedna czwarta całości spadku. Jeśli więc dojdzie do podziału majątku pomiędzy żonę oraz 4 lub więcej dzieci, małżonce zawsze będzie przysługiwać jedna czwarta całości. Co więcej, w przypadku, jeśli postępowanie spadkowe po śmierci ojca ma miejsce, gdy jeden z potomków nie dożył podziału, jego udział spadkowy przypada jego dzieciom, czyli wnukom spadkodawcy. Należy też zaznaczyć, że jeśli doszło do rozwodu pomiędzy spadkodawcą a jego już byłą małżonką, ta jest automatycznie wyłączona z kręgu spadkobierców i nie przysługuje jej nic ponad to, co uzyskała w procesie rozwodowym.
Brak testamentu i jego obecność – postępowanie spadkowe po śmierci męża
Wskazane powyżej przepisy dotyczą sytuacji, w której nie ma ważnego testamentu, który określałby, komu spadkodawca chce przeznaczyć swój majątek. Jeśli jednak istnieje taki dokument, który przykładowo uwzględnia wyłącznie zstępnych, postępowanie spadkowe po śmierci męża nie będzie dotyczyło żony. Ta jednak zgodnie z art. 991 kodeksu cywilnego ma prawo ubiegać się o zachowek, podobnie jak dzieci i ich rodziny, gdyby nie zostały uwzględnione w testamencie. W takiej sytuacji osobie nieuwzględnionej w testamencie, która normalnie otrzymałaby np. 1/4 spadku, obecnie przysługiwałaby 1/8 w postaci zachowku. Jest to bowiem połowa wartości udziału, który normalnie by przysługiwał, a jeśli dana osoba jest małoletnia lub trwale niezdolna do pracy, są to 2/3 tej wartości. Oznacza to, że postępowanie spadkowe po śmierci męża będzie uwzględniało małżonkę, nawet jeśli ta nie została uwzględniona w testamencie. Oznacza to, że dobro współmałżonka/i jest chronione, podobnie jak dobro dzieci spadkodawcy. Co więcej, prawo przewiduje również dziedziczenie dalszych zstępnych, dlatego też w przypadku śmierci dziadka lub babci również wnuki biorą czynny udział w podziale majątku.